Konwersja pożyczek na kapitał zakładowy i PCC od tej czynności

Jeden ze wspólników spółki z o.o. w latach poprzednich udzielił jej pożyczek. Teraz z pozostałymi wspólnikami ustalili, że spółka nie będzie zwracała mu tych pożyczek, ale wspólnik zwiększy swój udział w kapitale zakładowym. Wspólnicy chcą dokonać zamiany pożyczek na kapitał zakładowy i częściowo na zapasowy. Tylko wspólnik-pożyczkodawca obejmie udziały w podwyższonym kapitale zakładowym i jego wkład zostanie określony jako pieniężny, a następnie spółka i wspólnik dokonają umownego potrącenia wzajemnych wierzytelności. Czy konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego dla uchwały w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego? Czy PCC trzeba będzie zapłacić tylko od zwiększenia kapitału zakładowego czy od sumy środków przekazanych na kapitał zakładowy i kapitał zapasowy?

Planowana zamiana pożyczek na kapitał zakładowy i zapasowy jest określana jako konwersja wierzytelności wspólnika wobec spółki z o.o. z tytułu udzielonych jej pożyczek na kapitał zakładowy i zapasowy. Wymaga ona przeprowadzenia procedury podwyższenia kapitału zakładowego. Zgodnie z art. 257 § 2 K.s.h. podwyższenie kapitału zakładowego następuje przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych.

W praktyce opisana w pytaniu czynność, w zależności od ustaleń wspólników, może mieć przynajmniej kilka scenariuszy. W szczególności dopuszczalna jest taka ewentualność, że w ramach procedury podwyższenia kapitału zakładowego zostaną utworzone nowe udziały, które obejmie wyłącznie wspólnik-wierzyciel. W takim przypadku konieczne jest podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego oraz zrzeczenie się przez pozostałych udziałowców przysługującego im prawa poboru, czyli prawa do objęcia udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, o ile umowa spółki nie wyłącza prawa poboru. Możliwe jest też inne rozwiązanie - mianowicie kapitał zakładowy zostanie podwyższony w takiej wysokości, aby każdy ze wspólników objął udziały i wniósł wkład proporcjonalnie do posiadanych udziałów. Zatem to udziałowcy decydują o tym, czy nowe udziały obejmie tylko wspólnik-wierzyciel czy wszyscy udziałowcy. W spółce, której dotyczy pytanie, wspólnicy wybrali pierwsze rozwiązanie. Oznacza to, że w spółce dojdzie do zmiany rozkładu sił. Jeden ze wspólników obejmie bowiem udziały w podwyższonym kapitale zakładowym i wzmocni swoją pozycję w spółce.

Gdy w ramach procedury mającej na celu konwersję wierzytelności wkłady będzie wnosił tylko jeden wspólnik (tu: udziałowiec-pożyczkodawca, tj. wierzyciel), wówczas niezbędne jest przeprowadzenie zwykłej procedury podwyższenia kapitału zakładowego. W takiej sytuacji niezbędna jest zmiana umowy spółki, a uchwała wspólników w tej sprawie musi być umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza (art. 255 § 3 K.s.h.). Protokół taki ma formę aktu notarialnego.

Konwersja wierzytelności może przebiegać m.in. w sposób opisany przez Czytelnika. Udziałowcy mogą przyjąć, że wkłady wnoszone na podwyższony kapitał zakładowy będą miały charakter pieniężny. Wówczas do konwersji dochodzi na skutek skorzystania przez wspólnika i spółkę z potrącenia umownego.

Podwyższenie kapitału zakładowego spółki z o.o. z wkładów pieniężnych stanowi czynność zmiany umowy spółki podlegającą PCC. Stawka PCC wynosi 0,5%. Podstawę opodatkowania stanowi wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy, minus opłaty dotyczące rejestracji zmian w KRS i ewentualnie koszty wynagrodzenia notariusza (por. art. 6 ust. 1 pkt 8 lit. b oraz ust. 9 ustawy o PCC - Dz. U. z 2024 r. poz. 295 ze zm.). Natomiast nadwyżka (tzw. agio) przekazana na kapitał zapasowy nie będzie podlegała opodatkowaniu PCC.

Organy podatkowe potwierdzają, że opodatkowaniu PCC podlega wyłącznie wartość, o którą powiększony zostanie kapitał zakładowy, natomiast część wartości wkładu, o którą zostanie podwyższony kapitał zapasowy, nie podlega opodatkowaniu PCC (zob. np. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 3 lipca 2025 r., nr 0111-KDIB2-3.4014.229.2025.1.MD).