Zwrot PCC od nieważnej umowy zawartej pod wpływem błędu

Jeżeli umowa sprzedaży zawierana jest w formie aktu notarialnego (a tak być musi w obrocie nieruchomościami), notariusz będący płatnikiem pobiera od kupującego podatek od czynności cywilnoprawnych i przekazuje go do właściwego urzędu skarbowego. Gdy jedna ze stron takiej umowy działała pod wpływem błędu lub podstępu kontrahenta, to może się uchylić od skutków prawnych swojego oświadczenia woli doprowadzając do nieważności umowy. Daje to także możliwość wystąpienia z wnioskiem do organu podatkowego o zwrot podatku.

O CO PYTAŁ PODATNIK?

W sierpniu 2011 r. wnioskodawczyni zawarła w formie aktu notarialnego umowę sprzedaży działki wraz z budynkiem. Notariusz odprowadził z tego tytułu podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości blisko 8 tys. zł. Następnego dnia wnioskodawczyni udała się na teren nieruchomości, której stan okazał się odmienny od tego, jaki istniał wcześniej. Sprzedający zataił przed kupującą, że budynek jest zalany. Wnioskodawczyni złożyła więc przed notariuszem oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Kilka dni później doszło przed notariuszem do rozwiązania umowy sprzedaży. Pytanie wnioskodawczyni zmierzało do ustalenia, czy w tego rodzaju sytuacji kupującej przysługuje prawo zwrotu uiszczonego podatku w związku z uchyleniem się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu.

ZDANIEM IZBY SKARBOWEJ:

Organ podatkowy udzielił pozytywnej odpowiedzi, jednocześnie potwierdzając prawidłowość stanowiska wnioskodawczyni, zdaniem której w zaistniałym przypadku podatnik może odzyskać pobrany i uiszczony przez płatnika (notariusza) podatek od umowy sprzedaży.

W świetle bowiem art. 11 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, jedną z przesłanek zwrotu podatku jest fakt uchylenia skutków prawnych oświadczenia woli (nieważność względna). Z nieważnością względną czynności prawnej mamy natomiast do czynienia m.in. w przypadku złożenia oświadczenia woli pod wpływem błędu. Osoba, która działała pod wpływem błędu, może uchylić się od skutków prawnych tak złożonego oświadczenia woli. Następuje to poprzez oświadczenie złożone w terminie roku od wykrycia błędu. Samo złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych powoduje, że daną czynność prawną uważa się za nieważną od samego początku. Nie ma potrzeby sądowego unieważnienia umowy i wytaczania powództwa. Ewentualne rozstrzygnięcie sądu miałoby natomiast charakter deklaratywny.

Skoro wnioskodawczyni wskazuje, iż złożyła przed notariuszem oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu - to organ przyjmuje to wskazanie jako element stanu faktycznego. Należy wówczas przyjąć, że podjęta czynność prawna obarczona była względną nieważnością, gdyż co do tej kwestii nie było dotychczas odmiennego orzeczenia sądu powszechnego (por. wyrok WSA w Krakowie z dnia 6 marca 2008 r., sygn. akt I SA/Kr 1661/06).

(interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 7 grudnia 2011 r., nr IBPBII/1/436‑421/11/AŻ)