Zbycie udziału w spółce jawnej może się odbyć bez PCC

Jestem księgową w spółce jawnej. Jeden ze wspólników będzie odpłatnie zbywał swój udział w spółce osobie trzeciej. Nastąpi to w oparciu o umowę odwołującą się do regulacji K.s.h. Nie będzie to umowa sprzedaży. Przyjmuję, że w takim przypadku nie trzeba płacić PCC. Czy stanowisko organów podatkowych zmieniło się w tej kwestii w ostatnim czasie?

NIE. Możliwość i warunki przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika (tzw. udziału spółkowego) reguluje art. 10 K.s.h. Jeśli przesłanki wynikające z tej regulacji są spełnione, pomiędzy zbywcą a nabywcą może być zawarta umowa będąca podstawą zbycia.

Przepisy K.s.h. nie narzucają, w oparciu o jaką umowę ma dojść do zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej.

W komentarzach do K.s.h. prezentowany jest m.in. pogląd, że to strony decydują o wyborze czynności prawnej, na mocy której następuje zbycie tego ogółu. Może być to umowa uregulowana przepisami K.c., np. umowa sprzedaży czy darowizny albo inna umowa nienazwana. Według innego stanowiska to nie strony decydują o tym, jaką umowę zawrą, lecz jest to odrębna umowa z art. 10 K.s.h., która nie jest umową uregulowaną przepisami K.c.

Organy podatkowe najczęściej odwołują się do pierwszego poglądu i przyjmują, że w sytuacji gdy strony zawrą umowę zbycia omawianego ogółu, powołując się na art. 10 K.s.h., za określoną kwotę pieniężną, to nie mieści się ona w zamkniętym katalogu czynności objętych PCC. Nie jest zatem czynnością podlegającą opodatkowaniu tym podatkiem. Na nabywcy nie ciąży więc obowiązek podatkowy w PCC, nie jest on tym samym zobowiązany do składania deklaracji. Stanowisko takie Dyrektor KIS zajął ostatnio w interpretacji indywidualnej z dnia 4 czerwca 2021 r., nr 0111-KDIB2-2.4014.58.2021.2.MZ. Podkreślił, że art. 10 K.s.h. razem z odpowiednimi zapisami umowy spółki stanowi niezbędne minimum prawne umożliwiające zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika. W świetle przepisów K.s.h. przeniesienie tego ogółu może zostać przeprowadzone w dowolnej formie prawnej (umowa nazwana, np. umowa sprzedaży lub umowa nienazwana).

Wcześniej pogląd taki Dyrektor KIS prezentował m.in. w interpretacjach indywidualnych z dnia 28 października 2020 r., nr 0111-KDIB2-2.4014.203.2020.1.PB, z dnia 29 lipca 2020 r., nr 0111-KDIB2-3.4014.202.2020.1.LM, z dnia 9 sierpnia 2019 r., nr 0111-KDIB2-2.4014.120.2019.1.MZA).

Należy zaznaczyć, że odmienne stanowisko zaprezentował WSA we Wrocławiu w prawomocnym wyroku z dnia 6 maja 2010 r., sygn. akt I SA/Wr 143/10. Uznał on, że nabycie udziałów spółkowych może nastąpić odpłatnie, jak i nieodpłatnie. W przypadku odpłatnego nabycia udziałów spółkowych mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o sprzedaży. WSA przyjął zatem, że odpłatne nabycie ogółu praw i obowiązków podlega opodatkowaniu PCC. Mimo to, że ostatnio stanowisko organów jest jednolite, a przytoczone orzeczenie zapadło już stosunkowo dawno, to ze względów ostrożnościowych przyjęcie stanowiska o braku konieczności rozliczenia PCC od odpłatnej umowy przeniesienia praw i obowiązków w spółce jawnej warto powiązać z uzyskaniem interpretacji indywidualnej we własnej sprawie.

Inaczej sytuacja przedstawia się, gdy strony spiszą umowę sprzedaży i określą swoje obowiązki jako sprzedawcy i kupującego. W takich okolicznościach próba kwalifikowania umowy jako zawartej zgodnie z art. 10 K.s.h. nie odniesie skutku przed organami podatkowymi (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 29 maja 2019 r., nr 0111-KDIB2-2.4014.64.2019.1.SK). Umowa sprzedaży ogółu praw i obowiązków wspólnika podlega PCC według stawki 1% wartości rynkowej nabytego udziału spółkowego (zob. art. 6 ust. 2-4 ustawy o PCC - Dz. U. z 2020 r. poz. 815 ze zm.).